Với anh Vũ Mão

Bắt đầu câu chuyện từ một lễ tang, đó là lễ tang của Cha tôi. Người được tổ chức phân công làm Trưởng ban Tang lễ là anh Vũ Mão. Dù vậy, tôi cũng chưa được gặp anh lần nào cho đến ngày tổ chức Lễ tang.

Ảnh tư liệu của Quốc hội

Thời gian lùi dần, mọi chuyện như đã trở lại bình thường. Nhớ đến Cha không thể quên được không khí căng thẳng của buổi lễ ấy. Và đương nhiên, không thể nào không nhớ đến anh. Năm 2013, tôi tập hợp các tác phẩm, bài viết, bài báo... của nhiều tác giả viết về Cha tôi để xuất bản cuốn Nhớ Nhà Văn Trần Độ (Nhà xuất bản Văn Học, 2013). Trong quá trình sưu tầm và biên tập cuốn sách, tôi có tìm thấy một bức thư gửi cho Cha tôi của anh Vũ Mão. Bức thư đặc biệt ở chỗ đây là lời của một bài hát do anh cảm hứng sáng tác và trình bày ngay trong buổi lễ Chính Phủ trao tặng Huân chương cho Cha tôi ngày 16/02/1993. Chính vì thế, trong bản thảo, tôi đưa lá thư này vào. Tất nhiên, trong gia đình và bạn bè có nhiều ý kiến. Nhưng tôi giữ nguyên bản thảo khi xuất bản, sách ra vào cuối năm 2013 có bài: Bài ca tặng anh Trần Độ của Vũ Mão.

Có sách, tôi mang gửi tặng tận tay các tác giả và tìm cách gửi tặng anh Vũ Mão như một món quà kỷ niệm. Nhiều người khi nghe ý định ấy đều nhiệt tình nhận chuyển giúp. Lúc đó, tôi quyết định sẽ mang đến giao tận tay anh như một lời cảm ơn những tình cảm của anh với Cha tôi với những lý do mà nhiều lần tôi đã chia sẻ với gia đình và thuyết phục những người thân, bạn bè: Tặng sách cho tất cả những người có tình cảm quý mến Cha tôi cũng như những anh em bè bạn, những người đã giúp đỡ Cha tôi, giúp đỡ gia đình trong những hoàn cảnh khác nhau và những người có liên quan đến nội dung cuốn sách. Những ý kiến phân vân, thậm chí phản đối vì anh liên quan đến đám tang của Cha, tôi lý giải thế này:

Thứ nhất, việc tang của Cha tôi là việc của tổ chức mà gia đình đã chấp nhận, anh Vũ Mão chỉ là người chịu trách nhiệm thi hành chức trách của anh ấy thôi, không thể trách anh ấy được.

Thứ hai, việc chọn người đứng ra chịu trách nhiệm điều hành lễ tang rất phức tạp, thậm chí nhiều người ngại không dám nhận. Việc tổ chức đám tang sẽ như thế nào nếu người tổ chức chỉ làm theo chức phận hoặc làm qua loa đại khái cho xong việc. Khi anh Vũ Mão đảm đương việc này, ngoài chức trách nhiệm vụ, chắc chắn là có phần tình cảm quý mến với Cha tôi nữa. Diễn biến của lễ tang bị đẩy đến một tình thế không kiểm soát được, nguy cơ lộn xộn, náo động ảnh hưởng lớn đến việc hành lễ. Thời điểm ấy, nếu anh bỏ mặc (rất dễ có thể xảy ra) thì mọi việc sẽ trở nên khó lường, không biết diễn biến sẽ đi đến đâu... có thể ảnh hưởng đến việc lớn của gia đình. Nhưng mọi việc sau đó suôn sẻ mà gia đình chấp nhận được, trong đó có vai trò quan trọng của anh. Vậy thì phải biết ơn anh Vũ Mão chứ!

Qua thông tin của nhiều người quen biết gia đình tôi có nói chuyện về nỗi day dứt của anh sau lễ tang của Cha tôi qua một số bài viết, qua lời tâm sự và lời chia sẻ của anh nên tôi nhận thấy cũng cần có những cử chỉ giúp anh dịu bớt dù là rất nhỏ. Mà việc này chỉ có những người trong cuộc mới làm được.

Và để làm việc ấy, tôi đã tìm đến anh, trao tặng cuốn Nhớ Nhà Văn Trần Độ mà trong đó có bài ca của anh viết tặng Cha tôi. Anh cũng chia sẻ nhưng nỗi buồn của anh sau đám tang cha tôi. Anh kể: Về nhà, chị cũng khóc, ôm lấy anh mà than: Anh ơi, sao anh khổ thế! Về chuyện này, anh đã gửi cho tôi và gia đình một số bài viết rất chi tiết về việc tổ chức lễ tang mà anh bị bắt buộc phải làm những điều trái với đạo lý, trái với lòng mình.

Lúc đó, tôi cũng chỉ biết thay mặt gia đình cảm ơn những tình cảm của anh đối với Cha tôi từ trước đến giờ và qua anh để nói với chị là gia đình tôi thông cảm với hoàn cảnh ấy và không trách móc gì anh. Sau đó, tôi và anh vẫn thường xuyên liên lạc, trao đổi sách vở với nhau như những người bạn.

Trong buổi gặp mặt ra mắt cuốn sách mới của anh: Một thời Đông Bắc, tôi được anh trân trọng mời dự. Chào anh xong, tôi lại chào và nói chuyện với Nhà văn Ma Văn Kháng về lời tựa của Nhà văn trong một cuốn sách viết về Cha tôi của Nhà văn Võ Bá Cường. Hội trường gặp mặt toàn những bạn bè của anh trong giới nghệ thuật, các tướng lĩnh, quan chức... Ban Tổ chức giới thiệu khách mời xong, anh đứng lên giới thiệu tôi với mọi người. Tôi cũng có chức phận, nhưng lại được anh giới thiệu theo thân thế... Anh từng là Thiếu sinh quân thời đánh Pháp thì tôi cũng là Thiếu sinh quân thời đánh Mỹ chứ bộ. Vậy mà khi tôi đứng lên được cả khán phòng vỗ tay hồi lâu. Tôi nhớ là mình đã phải đứng lên đáp lễ đến hai lần. Tôi biết là họ vỗ tay không chỉ biểu lộ sự quý mến, kính trọng với Cha tôi mà chính là họ mừng vui cho anh và ca ngợi sự hòa giải, lòng bao dung, cảm thông chia sẻ của những con người.

Ngày 06/7/2019