Tổng tập Nhà văn Quân đội, Kỷ yếu - Tác phẩm (2023)

 

TRẦN ĐỘ

Ông tên thật Tạ Ngọc Phách sinh ngày 23 tháng 9 năm 1923 tại làng Thư Điền, tổng An Bồi, huyện Trực Định (nay là xã Tây Giang, Tiền Hải, Thái Bình). Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 1957.

Từ năm 1938 khi đang học thành chung ở trường Duvillier (Hàng Đẫy) ông đã tham gia hoạt động cách mạng, bị Pháp bắt giam, được thả ông về quê làm công tác thanh niên, là tỉnh uỷ viên dự khuyết, Bí thư Tỉnh đoàn rồi Bí thư phủ uỷ Kiến Xương. Cuối 1941, ông bị Pháp bắt lần 2, kết án 15 năm tù khổ sai, đày ở nhà tù Sơn La, ông tham gia làm báo Suối Reo trong tù. Cuối 1943 trốn thoát, làm báo Cờ giải phóng, Bí thư Công tác đội của Trung ương, lãnh đạo khởi nghĩa ở huyện Đông Anh. Năm 1946, ông tham gia Quân đội, là uỷ viên Uỷ ban quân sự cách mạng Bắc Bộ, chính trị viên khu Hà Nội, Bí thư Khu uỷ rồi Phó chính uỷ Khu 2. Năm 1947 ông lên chiến khu Việt Bắc làm Phó phòng tuyên truyền Chính trị cục, Chủ nhiệm báo Vệ quốc quân. Từ 1950 - 1954, Chính uỷ Trung đoàn Sông Lô (E209) rồi chính uỷ Đại đoàn 312. 1955 - 1964 là Chính uỷ Quân khu Hữu Ngạn (sau là Quân khu 3). Tháng 3 năm 1965 ông vào B2 giữ chức Phó chính uỷ Quân giải phóng Miền. Tháng 6 năm 1974 giữ chức Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị phụ trách công tác Tổng kết chiến tranh, Phó Ban miền Nam Trung ương Đảng, quân hàm trung tướng. Cuối năm 1976, ông rời quân đội làm Phó trưởng ban Tuyên huấn Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Văn hoá. Từ 1981, ông là Trưởng ban Văn hoá - Văn nghệ Trung ương, Đại biểu Quốc hội khoá VII, Chủ nhiệm uỷ ban Văn hoá và Giáo dục của Quốc hội. Từ 1986 - 1992 ông là Trưởng ban Văn hoá - Văn nghệ Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội, Uỷ viên Hội đồng Nhà nước, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá giáo dục Quốc hội. Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa III (dự khuyết), VI. Cuối năm 1992 nghỉ hưu. Ông mất ngày 09 tháng 8 năm 2002 tại Hà Nội.

* Tác phẩm chính: Lòng tin (truyện ký, 1953); Nỗi lòng đồng chí Mão (truyện ký, 1955); Kể chuyện Điện Biên (bút ký, 1955); Lý tưởng, ước mơ và nghĩa vụ (1964); Bên sông đón súng (hồi ký, 1964); Một số kinh nghiệm giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng của Quân giải phóng miền Nam (1970); Anh bộ đội (tuỳ bút, 1975); Mấy vấn đề về xây dựng nền văn hoá mới xã hội chủ nghĩa (1978); Phấn đấu xây dựng nền văn hoá mới xã hội chủ nghĩa (1982); Văn hoá, văn nghệ trong cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (1986); Nghĩ về cuộc sống (tùy bút, 1987); Đồng đội; Mấy vấn đề văn hoá cần nghiên cứu; Văn hoá văn nghệ dưới ánh sáng Đại hội VI của Đảng (1987); Đổi mới và chính sách xã hội, văn hoá (1988)...

* Nói về nghề:

“Mỗi tác phẩm có một cuộc sống do giá trị có thực của bản thân tác phẩm đó. Công chúng và thời gian là hai yếu tố phán xét công minh và khắc nghiệt đối với bất cứ tác phẩm nào”.

Trích trả lời phỏng vấn của nhà văn Trần Độ

trên báo Quân đội Nhân dân ngày 23-01-1988.

(Tổng tập Nhà văn Quân đội, Kỷ yếu – Tác phẩm, Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Nxb Văn học, 2023)